İhracatta Yeni Denge: Dijital Stratejilerle Büyüyen KOBİ’ler

Araştırmacılar: Sefa Sevindik ve Prof. Dr. Mustafa Kemal Yılmaz

Araştırma Türü: Yüksek Lisans Tezi

İhracatçı KOBİ’lerin Dijital Ajandası

Dünya hızla dijitalleşirken, iş dünyası da bu dönüşüme ayak uydurmak zorunda. Özellikle Türkiye gibi ihracata dayalı büyümeyi hedefleyen ülkelerde küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ’lerin) dijital dönüşüm becerisi artık hayati önem taşıyor. Peki dijital strateji deyince ne anlıyoruz? Sadece sosyal medya mı? Bulut depolama mı? Yoksa çok daha fazlası mı?

Bu soruların cevabı, Samsun Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü’nde gerçekleştirilen ve TR83 bölgesini (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat) kapsayan dikkat çekici bir araştırmada gizli. Yüksek lisans öğrencisi Sefa Sevindik’in, danışmanlığını Prof. Dr. Mustafa Kemal Yılmaz’ın yaptığı bu tez, dijitalleşmenin sadece teknolojik bir yatırım değil, aynı zamanda ihracat ve genel işletme performansını doğrudan etkileyen stratejik bir hamle olduğunu ortaya koyuyor.

Dijitalleşmenin 3 Temel Direği

Araştırmada dijital işletme stratejisi üç temel eksende ele alınıyor:

• Dijital Kaynakların Kullanımı: Web siteleri, CRM sistemleri, ERP yazılımları gibi dijital araçların aktif kullanımı.
• Dijital Yetkinliklerin Geliştirilmesi: Çalışanların dijital becerilerini artırmaya yönelik eğitim ve geliştirme faaliyetleri.
• Stratejik Entegrasyon: Tüm bu dijital unsurların, şirketin genel stratejik karar alma süreçlerine entegre edilmesi.

Bu üçlü yapı sayesinde KOBİ’lerin dijitalleşme yolculuğu bir “deneme-yanılma” sürecinden çıkıp, ölçülebilir ve yönetilebilir bir stratejiye dönüşüyor.

Bulgular Ne Diyor?

Çalışmada 2023 yılı boyunca TR83 bölgesinde faaliyet gösteren 103 KOBİ’ye anket uygulanmış ve veriler ileri istatistiksel analizlerle (Smart PLS-SEM yöntemiyle) değerlendirilmiş.

Kritik Bulgular:

• Dijital işletme stratejisi, nesnel ihracat performansı üzerinde doğrudan, anlamlı ve pozitif bir etki yaratıyor (β=0.380) .
• Ancak, dijitalleşmenin öznel ihracat memnuniyeti veya ihracat kârlılığı gibi bazı duygusal/algısal boyutlarda doğrudan etkisi istatistiksel olarak anlamlı değil .
• Genel işletme performansı üzerinde ise dolaylı etkiler daha belirgin: özellikle pazarlama, müşteri memnuniyeti ve operasyonel verimlilik gibi alanlarda dijital strateji fark yaratıyor.
• TR83 bölgesindeki birçok KOBİ henüz kapsamlı bir dijital stratejiye sahip değil. Dijitalleşme hazırlıkları yetersiz, dış pazarlara açılım sınırlı ve dijital yetkinlikler düşük .

Tezden Alınan Gerçek Hayat Gözlemleri

TR83 bölgesinde dijitalleşme sürecinin önünde bazı yapısal engeller var:

• Dış ticaret birimlerinin çoğu dijital yeterlilikten yoksun.
• İngilizce bilen personel sayısı düşük.
• En yakın liman Samsunport olsa da lojistik yeterlilikler sınırlı.
• Bazı işletmelerin pazarlama faaliyetleri hâlâ geleneksel yöntemlerle sürüyor.

Bu tabloya rağmen, dijitalleşmeye yatırım yapan firmaların pazara daha hızlı adapte oldukları, yeni müşteri bulmada avantaj sağladıkları ve kriz anlarında daha esnek davrandıkları gözlemlenmiş.

Bölgesel Kalkınmanın Yeni Rotası: Dijitalleşme

Araştırma, sadece işletmelerin bireysel başarısını değil, bölgesel kalkınma politikaları açısından da önemli ipuçları sunuyor. Özellikle istihdam artışı, dijital eğitim ihtiyacı ve altyapı yatırımları gibi konularda kamu politikalarının şekillenmesine katkı sağlıyor.

Politikacılara ve Kalkınma Ajanslarına Öneriler:

• Dijital altyapıya erişim kolaylaştırılmalı (özellikle kırsal bölgelerde).
• KOBİ’lere yönelik dijital strateji eğitimleri düzenlenmeli.
• Vergi teşvikleri ve hibe programları dijital dönüşüme öncelik vermeli.
• Üniversite-sanayi iş birliğiyle dijital danışmanlık desteklenmeli.

Dijitalleşme Sadece Teknoloji Değil, Bir Kültür Meselesi

Dijitalleşme çoğu zaman teknolojiyle eşanlamlı kullanılsa da, bu çalışma gösteriyor ki asıl mesele kurumsal kültür ve stratejik yönelim. Araştırmada görüşülen bazı işletmeler, sadece dijital araçlara sahip olmanın yetmediğini, bu araçların doğru stratejiye oturtulması gerektiğini vurgulamış.

Dijitalleşmede En Çok Yapılan Hatalar:

• “Web sitemiz var” diyerek dijitalleştiğini zannetmek.
• Sosyal medya hesaplarını pasif bırakmak.
• Çalışanlara dijital eğitim vermeden ERP sistemleri kurmak.
• Veri toplamayı ihmal etmek ya da toplanan verileri analiz etmemek.

Çalışmadan Çıkarılabilecek 5 Altın Ders

1. Dijitalleşme bir lüks değil, gereklilik.
2. KOBİ’lerin küresel pazara açılma aracı dijital stratejiler.
3. Veri, yeni petrol değil; işlenirse anlamlı.
4. Dijital stratejiler, sadece teknoloji değil bir yönetim modeli.
5. Bölgesel kalkınma için dijital farkındalık şart.

Akademik Katkı ve Literatüre Özgünlük

Bu çalışma, dijital işletme stratejilerini literatürde ilk kez TR83 gibi mikro düzeyde bölgesel bir örneklemle ele alarak, yapısal eşitlik modellemesi yöntemiyle analiz etmesi bakımından özgünlük taşıyor. Ayrıca, dijitalleşmenin üç temel boyutunu (kaynak, yetkinlik, strateji) birlikte değerlendirmesi sayesinde çok boyutlu bir analiz imkânı sunuyor.

Sonuç: KOBİ’ler İçin Yol Haritası

TR83 bölgesindeki KOBİ’ler için dijitalleşme artık sadece rekabet avantajı değil, var olma meselesi. Araştırma gösteriyor ki; dijital yatırımlar sadece teknolojik bir tercih değil, aynı zamanda müşteri memnuniyetinden finansal başarılara kadar pek çok alanı doğrudan etkiliyor.

İhracatta başarılı olmak isteyen işletmeler için dijitalleşme artık “geleceğin işi” değil, bugünün zorunluluğu.

Kaynak:

Sefa Sevindik (2023). Dijital İşletme Stratejisinin İhracat ve İşletme Performansına Etkisi: TR83 Bölgesinde Bir Uygulama. Samsun Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Danışman: Prof. Dr. Mustafa Kemal Yılmaz.